Premi SRG.R 2024: Chor d'uffants "Las Filomelas" ed il musicist Simon Gabriel

Il premi SRG.R va quest onn a dus interprets remartgabels da l'Engiadina. Il chor d'uffants “las Filomelas” da Samedan ed il giuven talent excepziunal Simon Gabriel da S-chanf vegnan onurads per lur prestaziuns excellentas en la scena da musica.

Il chor d' uffants “las Filomelas”, che stat sut la direcziun da Selina Bontognali-Fluor e Susan Steffen-Scheidegger, vegn undrà per sia lavur da blers onns en il sectur chant. Dapi sia fundaziun avant 38 onns entras Esther Reinalter-Ernst presta il chor ina contribuziun impurtanta per la cuntrada culturala dal Grischun. Durant blers onns ha Jachen Janett e pli tard Ladina Simonelli-Zisler manà il chor ed entras questa grondiusa lavur è il chor daventà ina part indispensabla per la scola da Samedan. Cun radund 70 uffants talentads da la segunda fin la sisavla classa da la scola communala da Samedan è il chor ina cumprova viva per la diversitad artistica e per l'engaschament da la generaziun giuvna. Al chor d'uffants na reusseschi betg mo da transportar il plaschair vid la musica. Els derasan er litteratura da chors rumantscha ed uschia er la lingua rumantscha.

Simon Gabriel, in talent excepziunal da 15 onns, survegn il premi SRG.R per ses success impressiunant sco solist. Cun virtuositad remartgabla e passiun per la trumbetta ed il cornet ha Gabriel gia survegnì en ses giuvens onns numerusas distincziuns. Ses talent è vegnì suttastritgà cun dus emprims plazs a la concurrenza svizra da musica ils onns 2017 e 2019, sco er cun trais emprims plazs tar la concurrenza grischuna per talents giuvens ils onns 2017, 2018 e 2019. Ultra da quai ha el cuntanschì il 2019, sco pli giuven participant en l'istorgia da la concurrenza svizra da solists e quartet, il final da questa concurrenza. Il 2022 e 2024 è Simon Gabriel daventà solo-champiun Grischun ed avant in onn, il 2023, ha el fatg il terz plaz cun ses cornet tar il campiunadi europeic da solists da brass a Malmö.

Ils premiads represchentan il talent, la premura ed il spiert innovativ che distingua la scena da musica da l'Engiadina. Lur prestaziuns èn in'inspiraziun per las generaziuns futuras da musicists ed artistas.

La surdada dal premi SRG.R è l’emprim da zercladur durant la radunanza generala da la SRG.R. La radunanza generala cumenza a las 09:30 en la halla polivalenta Tircal a Domat.

Premi SRG.R 2023: Alexi Decurtins e Gion Tscharner

Gion Tscharner ed Alexi Decurtins vegnan undrads

La suprastanza da la SRG SSR Svizra Rumantscha (SRG.R) ha decidì d’undrar Gion Tscharner ed Alexi Decurtins cun il premi SRG.R 2023.

Lavur per il rumantsch per blers onns

Alexi Decurtins ha edì vocabularis sursilvans, tranter auter il «Niev vocabulari romontsch sursilvan-tudestg» dal 2001, che vegn er consultà ozendi en la versiun regiunala. En pli è il linguist da Trun, che accumplescha quest onn 100 onns, er stà chauredactur dal DRG dal 1975 fin il 1988. Suenter sia pensiun ha el lavurà sco voluntari per la lingua e stà responsabel per il «Lexicon Romontsch Cumparativ». Per sia perseveranza e lavur sur blers onns vul la SRG.R undrar el.

Vocabularis puters e valladers

Gion Tscharner è stà plevon e magister da rumantsch ed è enconuschent en Engiadina sco iniziant dals novs dicziunaris vallader e puter. Avant e suenter sia pensiun ha Tscharner rimnà var 83’000 pleds da l’idiom puter e 96’000 dal vallader.

Tscharner viva a Zernez, ma ha ragischs en la Tumleastga. El ha cun quai er deditgà ina da sias lavurs al rumantsch da Sched. Il 2017 ha el publitgà il cudesch «Sched a seu lungetg» davart l’istorgia da la lingua da Sched.

Il premi SRG.R 2023 è vegnì surdà ils 10 da zercladur 2023 a chaschun da la radunanza generala da la SRG.R a Vella ed è dotà cun 8'000 francs.

Premi SRG.R 2022: Liricas Analas

La SRG.R fa “il crashen” l’ultim concert da las Liricas Analas
A chaschun da l'Openair Lumnezia 2022, gievgia notg, han las Liricas Analas dà l’ultim concert da lur carriera. La SRG SSR Svizra Rumantscha ha nizzegià questa chaschun per surdar als rappunzs rumantschs il premi SRG.R 2022. Cun in text adattà ed il sound da “da bass”, in dals emprims raps da las Liricas Analas, èn il president da la SRG.R, Vincent Augustin e la manadra dal post, Sandra Carisch-Killias, ids sin tribuna ed han procurà per la surpraisa.
Ils rappunzs rumantschs ch’èn stads activs durant passa 20 onns èn stads fitg surprais che lur concert è vegnì interrut per annunziar ch’els vegnian onurads. La suprastanza da la SRG.R aveva gia decidì en la seduta da la primavaira passada da surdar il premi a las Liricas Analas. Quai cun l’argumentaziun che la furmaziun è stada ina da las meglras ambassaduras per lingua e cultura rumantscha, haja rappà consequentamain per rumantsch ed ha gì success lunsch sur ils cunfins da la Svizra Rumantscha.

L'onn 2021 n'hai dà nagin premi SRG.R causa a las festivitads da 75 onns SRG.R.

Premi SRG.R 2020: Tarcisi Hendry

Video: surpraisa per Tarcisi Hendry

Istorgia sco passiun - Tarcisi Hendry è vegnì undrà

Il Premi SRG.R 2020 è vegnì surdà durant la radunanza a Tarcisi Hendry, anteriur scolast e grond promotur da l’archiv cultural Tujetsch. Quai sco reconuschientscha per ses engaschi dapi passa 40 onns per l’archiv cultural Tujetsch ed era per sias activitads sin il champ da la cultura rumantscha. Il premi è dotà cun fr. 8’000.00. Ursus Brunold, l’anteriur vice-archivar chantunal ed istoricher, ha fatg la laudatio.

Premi SRG.R 2019: Scola primara da Donat

Durant la radunanza è vegni surdà il premi SRG.R 2019.

Quel va en la Val Schons a la scola primara da Donat en renconuschientscha da sia premura per la tgira e promoziun da l’idiom sutsilvan. Sco suletta scola sutsilvana ha la scola da Donat adina puspè da cumbatter per meds d’instrucziun actuals e moderns. Per il pli translateschan las scolastas ed ils scolasts gist sezs il material d’instrucziun, e quai è adina er cumbinà cun engaschament e lavur supplementara. Radund 10 uffants da Donat èn stads preschents a la radunanza generala ed han drizzà a la SRG.R in engraziel fitg cun chanzuns da Tumasch Dolf.

Premi SRG.R 2018: Chor d'affons Sumvitg

Il chor d'affons Sumvitg durant la surpraisa

Igl è stà ina gronda surpraisa per il chor d'affons da Sumvitg, cura che la suprastanza da la SRG.R als ha visità per communitgar la novitad:

Il premi SRG.R 2018 va al chor d’affons Sumvitg en renconuschientscha dal engaschi per la cultura da chant. Persvadì ha la suprastanza da la SRG.R en spezial il grond engaschament da passa 50 buobas e buobs, ma er dals responsabels dal chor ch’exista dapi il 1998 e che po pia festivar quest onn ses 20avel anniversari.

Che l’engaschament dals commembers dal chor d’affons Sumvitg ed en spezial da lur dirigenta Flavia Walder-Hublard porta fritg, mussa il fatg che la chanzun «In siemi» da Gion Balzer Casanova, chantada dal chor, è daventada l’onn 2011 in veritabel hit al Radio Rumantsch.

Il premi è vegnì surdà uffizialmain a chaschun da la radunanza generala da la SRG SSR Svizra Rumantscha (SRG.R) ils 26 da matg 2018 a Landquart.

Premi SRG.R 2017: comité d'organisaziun "Dis da litteratura"

Ils Dis da litteratura rumantschs èn vegnids undrads cun il premi da la SRG SSR Svizra Rumantscha 2017.

La SRG.R ha undrà ils respunsabels dals Dis da litteratura - per uschè dir il "Solothurn dals Rumantschs" - per lur lavur instancabla. Cun grond engaschi pesunal èsi reussì da sa far in num e da chattar reconuschientscha lunsch sur ils cunfins chantunals ora. Dal comité d'organisaziun dals Dis da litteratura han fatg part il 2016/2017 (da sanestra) Natalia Tuor, Sereina Nay, Maurus Candrian (fin la fin 2016), Laura Decurtins Rosset, Sara Francesca Hermann; en pli Corina Schmed che manca sin la fotografia.

Dapi il 1990 proschan ils Dis da litteratura ina plattafurma ad auturas ed auturs sco er als amaturs da la litteratura rumantscha. Sco occurrenza culturala promovan els era la schientscha da la Svizra rumantscha per l'atgna cultura. Onn per onn vegnan preschentadas, discutadas ed era premiadas novas ovras litteraras ed ovras da la scienza litterara. Impressiunanta n'è betg mo la perseveranza dals organisaturs, mabain era la popularitad extraordinaria e cuntinuanta dals Dis da litteratura - e quai betg mo tar l'elita arrivada, mabain era tar ils litterats pli giuvens ed anc nunenconuschents.

Il premi 2016 va a prof. dr. Clà Riatsch

Clà Riatsch, professer per la lingua e cultura rumantscha, vegn undrà cun il premi SRG SSR Svizra Rumantscha (SRG.R) 2016. Uschia ha decis la suprastanza SRG.R. Il premi vegn surdà ad el per renconuschientscha da ses engaschi da blers onns per il mantegniment ed il svilup da la lingua e cultura rumantscha, en spezial per sias activitads sin il champ da la litteratura rumantscha.

Clà Riatsch tutga tar ils Rumantschs che vivan ordaifer il Grischun (ca. 30%). A chaschun da sias occurrenzas d'instrucziun a l'universitad sensibilisescha e fascinescha el numerus students per las particularitads da la lingua rumantscha. El è bun da preschentar aspects da la scienza litterara a moda eloquenta, fundada e chapaivla. El fa plinavant la punt tranter la litteratura tradiziunala e tendenzas actualas da la societad. Cun ses agir ha el sveglià l'interess per la lingua e cultura rumantscha en tut la Svizra e sur ils cunfins naziunals.

Per renconuschientscha da sia contribuziun extraordinaria al mantegniment ed il svilup da la lingua e cultura rumantscha ha decis la suprastanza SRG.R dad undrar Clà Riatsch cul premi SRG.R 2016.

Clà Riatsch (1956) crescha si a Ramosch en l'Engiadina Bassa. Suenter la scola chantunala a Cuira studegia el litteratura taliana, filologia romana ed istorgia veglia a l'Universitad da Berna. Suenter ch'el ha lavurà insaquants onns sco assistent, promovescha Clà Riatsch cun ina lavur davart C. E. Gadda. Sco collavuratur scientific al project dal fond naziunal da prof. dr. Iso Camartin (litteratura e lingua minoritara) daventa el il 1989 ses substitut a l'Universitad da Turitg. El surpiglia incumbensas d'instrucziun e lectorats al seminari talian a Berna e pli tard incumbensas d'instrucziun per la litteratura rumantscha a l'Universitad da Friburg e per la litteratura taliana a l'Universitad da Neuschatel. L'onn 1997 habilitescha Clà Riatsch en la scienza litterara rumantscha e taliana a l'Universitad da Berna. Oz viva el a Berna e lavura dapi il 2001 a l'Universitad da Turitg sco professer per la linguistica e la scienza litterara rumantscha.

Il nov cudesch da Clà Riatsch è cumparì:
"Pathos und Parodie. Inversionslagen in der bünderromanischen Literatur”, Aache, Shaker, 2015.

Il premi 2015 va a Corina Casanova

La suprastanza ha decidì unanimamain da surdar il premi 2015 a la chanceliera federala, Corina Casanova che s'engascha sin il nivel da l'administraziun federala cun persvasiun e perseveranza per la Svizra quadrilingua e la visibilitad da la lingua rumantscha.

Corina Casanova

A mintg'occasiun uffiziala e privata trametta Corina Casanova in messadi sur da la quarta lingua, saja quai al parlament, a l'executiva, a collavuraturas e collavuraturs da l'administraziun federala u en occasiun da ses blers contacts cun represchentant(a)s da l'ester. Questa tenuta che franca e metta segns per il rumantsch en Svizra e sur cunfins vul la SRG.R renconuscher. La surdada dal premi ha lieu ils 30 da matg 2015 a Turitg en il rom da la radunanza generala da la SRG.R.
Corina Casanova (1956) è creschida si a Ruschein e Tarasp. Suenter il studi da giurisprudenza ha ella lavurà sco advocata a Cuira ensemen cun Giusep Nay, anteriur president dal Tribunal federal, e suenter intgins onns sco delegada dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna en l'Africa ed en l'America dal Sid. En l'administraziun federala è Corina Casanova stada tranter auter collavuratura dals Servetschs dal parlament. Ella è era stada collavuratura persunala dals anteriurs cussegliers federals Flavio Cotti e Joseph Deiss e secretaria generala agiunta dal Departament federal d'affars exteriurs. Dapi il 2008 è Corina Casanova chanceliera federala.

Iso Camartin obtegna il premi 2014

Iso Camartin vegn undrà cun il premi 2014, quai ha la suprastanza, presidiada dad Oscar Knapp, decidì. Iso Camartin vegn onurà per sia lavur cumplessiva en favur da lingua, cultura e societad rumantscha.

Mariano Tschuor, Iso Camartin ed Oscar Knapp.

En sias lavurs ed incumbensas ha Iso Camartin sco autur e publicist, magister e professer, oratur e referent, secretari ed expert, schurnalist e cronist, ambassadur ed intermediatur, perscrutader e scienzià adina accentuà sia provegnientscha rumantscha, ha scrit per rumantsch e sur dal rumantsch e fatg enconuschent questa cultura en tut il mund. Questa lavur cumplessiva vul la SRG.R renconuscher. La surdada dal premi ha gì lieu ils 14 da zercladur 2014 a Trun, e quai en il rom da la radunanza generala da la SRG.R.
Iso Camartin è naschì ils 23 da mars 1944. Ensemen cun ses frar Simon crescha el si a Mustér, frequenta là las scolas dal vitg ed il gimnasi da la scola claustrala. A partir da 1965 studegia el filosofia e romanistica a Minca, Bologna e Regensburg. 1971 acquista Iso Camartin il doctorat cun ina lavur sur da Fichte e Kant a l’universitad da Regensburg. I suondan lavurs scientificas a Lyon, Regensburg ed a la Harvard University a Cambridge en ils Stadis Unids da l’America. 1978 vegn el elegì - sco successur da Hendri Spescha - secretari da la Lia Rumantscha, in post ch’el banduna 1980. Da 1985 fin 1997 è Camartin professer ordinari per litteratura rumantscha e cultura al politecnicum federal ed a l’universitad da Turitg.